به گزارش سايت جامعه علميه اميرالمؤمنين عليه السلام درس اخلاق پنجشنبه 5/2/92 با سخنراني حجت الاسلام و المسلمين بهشتي در مسجد ولي الله اعظم(عج) برگزار شد.
استاد بهشتي بحث اخلاق خود را پيرامون شناخت موقعيت و جايگاه طلبگي با بيان حديث شريف:« رَحَمَ اللهُ امرءً عَرَفَ مِن أین و فی أین و إلی أین - خدا رحمت كند كسي را كه بداند از كجا آمده و در كدام راه است و به سوي كدام مقصد باز مي گردد » از امام علي عليه السلام آغاز كرده و فرمودند:
براساس اين روايت موقعيت شناسي يكي از موضوعات مهم و اساسي براي انسان است. هر انساني بايد نسبت به موقعيت فردي و اجتماعي ، شغل و جايگاهي كه دارد عارف و آگاه باشد.
من و شما اين توفيق را داريم كه به جايگاه خود مباهات كنيم؛ زيرا طلبگي يك شغل نيست طلبگي يك رسالت است. طلبگي يعني تحصيل علم و دانش، تذكيه و تهذيب نفس و روشنگري ديگران.پس جايگاه طلبگي را بايد در سه بعد بررسي كنيم : تحصيل علم، تهذيب نفس و تبليغ و روشنگري ديگران؛ در اين راستا لازم است به جايگاه مربوط به علم و دانش خودمان توجه بسيار داشته باشيم و اين جايگاه را خوب بشناسيم بزرگان و عالمان دين كتابهاي ارزنده اي در مورد فضيلت علم و دانش نوشته اند، صدها روايت در اين باب رسيده و قرآن كريم نيز بارها از رفعت مقام عالمان با ايمان، سخن گفته و علم و دانش را ستوده است.
پيامبر اكرم (ص) مي فرمايند:« أَشَدُّ النَّاسِ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَجُلٌ أَمْكَنَهُ طَلَبُ الْعِلْمِ فِي الدُّنْيَا فَلَمْ يَطْلُبْهُ وَرَجُلٌ عَلِمَ عِلْمًا فَانْتَفَعَ بِهِ مَنْ سَمِعَهُ عَنْهُ دُونَهُ- دو كس روز رستاخيز از همه مردم بيشتر حسرت ميخورند يكى مردى كه در دنيا براى طلب دانش فرصت داشته ولى به جستجوى آن برنخاسته است و ديگري مردى كه دانشى بديگرى آموخته و شاگرد وى از آن بهره مند شده ولى او بى بهره مانده است.»
يكي از نامهاي روز قيامت «يومُ الحسرة» است؛ چرا كه در اين روز همه حسرت دارند؛ بدكاران به خاطر اعمال ناشايست خود و اينكه حسنه اي با خود نياورده اند حسرت مي خورند و خوبان هنگامي كه پاداش اعمال خود را آنچنان والا مي بينند حسرت مي خورند كه چرا لحظه هاي خود را در راه خدا صرف نكرده اند تا پاداش بيشتري بدست آورند.
بر اساس اين كلام نوراني رسول اعظم(ص) يك دسته از آنها كه خيلي حسرت زده اند و از همه شديدتر حسرت مي كشند كساني هستند كه شرايط تحصيل علم برايشان فراهم بوده ولي از اين شرايط حسن استفاده را نبرده و اوقات را به بطالت گذرانيده اند.
در روايت ديگري از رسول اكرم صلوات الله عليه نقل است كه مي فرمايند:
... ملائكه حول عرش الهي بوي خوشي را استشمام كردند كه تا كنون چنين بويي را نشنيده بودند لذا به جستجوي منشأ و سرچشمه آن پرداختند. گروهي از ملائكه را يافتند كه اين بوي خوش از آنها بود چون جوياي حال آنها شدند، گفتند:
در روي زمين محفل و مجلسي برگزار شد كه در آن جمعي از اهل ايمان براي كسب علم و دانش و بيان فضائل اهل بيت حضور داشتند. خداوند به ما امر فرمود تا در آن مجلس حاضر شويم و براي اهل مجلس طلب مغفرت و آمرزش كنيم. در آن مجلس حاضر شديم و بالهاي خود را زير پاي طالبان علم پهن كرديم. اين بوي خوش را از نشستن طالبان علم روي بالهايمان داريم.
به تصريح بعض روايات، علم دين شناسي از ديگر علوم اهميت و فضيلت بيشتري دارد چون در جهت رفع نيازهاي معنوي و روحي انسان قدم بر مي دارد. حضرت علي عليه السلام در اين باره مي فرمايند:« العلم علمان، علم الاديان و علم الأبدان فبعلم الأديان حياة النّفوس و بعلم الأبدان حياة الأجساد و اعلم انّ الاديان اشرف من الأبدان و حراسة الأديان أوجب من حراسة الأبدان-علم بر دو گونه است: علم دين و علم بدن. حيات روح به وسيله علم دين، حيات جسد به واسطه علم بدن است، بدان كه دين بر جسد شرافت دارد و نگهدارى دين از نگهدارى بدن لازمتر است» همه علوم نزد ما شريف است اما آن علومي كه بيشتر در جهت نيازهاي روحي بشر تاثير گذار است و درمان كننده كسالتهاي روحي و رواني بشر است فضيلت دارد بر آن علومي كه تامين كننده نيازهاي مادي و جسماني انسان است زيرا بعد روحاني انسان جاودانگي دارد نسبت به بعد جسماني و بدني او .
البته نبايد تنها به تحصيل علم بسنده كنيم زيرا تحصيل علم بايد با اموري همراه شود تا بصيرت آور شود و اگر چنين نباشد نه تنها بصيرت نمي آورد بلكه خود حجاب اكبر مي شود. امام خميني(ره) پيوسته در ارتباط با علمي كه در كنارش تصفيه و تهذيب نفس، تقوا و عبوديت نباشد مي فرمودند:اين علم حجاب اكبر است. يعني مانعي است بر سر راه رسيدن انسان به سعادت و تكامل.
قرآن كريم مي فرمايد:« يزَكِّيهِمْ وَ يعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ» اول بايد ظرف علم و بستر قلبمان را نوراني كنيم. اگر ظرف علم انسان تاريك باشد آن علم و دانشي هم كه به آن واريز مي شود ظلماني و ظلمت پرور مي شود.امام صادق عليه السلام مي فرمايند: «ليس العلم بكثرة التعلم، وإنما هو نور يقذفه الله في قلب من يشاء»علم نوري است كه خداوند به قلب هركه بخواهد مي تاباند و اين «من يشاء» كسي است كه خودسازي كرده، قلبش را پاك و نوراني كرده تا با حقيقت و نورانيّت علم سنخيّت داشته باشد.البته از اين روايت استفاده نمي شود كه به جاي تلاش و كوشش به ذِكر و وِرد روي بياوريم بلكه بايد دانست تلاش علمي صرف، كافي نيست و بايد خودسازي و تهذيب نفس داشت.
مرحوم ملا احمد نراقي در كتاب معراج السعادة در باب خود سازي مي نويسد: انسان به كشوري مي ماند كه در آن چهار حزب سياسي فعاليت دارند و براي به دست گرفتن حكومت اين كشور در جنگند: 1- قوه عاقله 2- قوه غضبيه 3- قوه شهويه 4- قوه وهميه. خود سازي نصيب آن كساني مي شود كه اختيار و زمام كشور تن را به دست قوه عاقله بسپارند تا او ساير قوا را مديريت كند. اگر كسي بتواند قلب و دلش را به حكم عقل، به حكم وحي ، به حكم خدا و به حكم اهل بيت عليهم السلام محكوم كند ؛ اين انسان خود سازي كرده است.
اگر معنويت اساس تحصيل علم و دانش باشد، خداوند در اين تحصيل و كسب علم ،اشتياق و علاقه ايجاد مي كند.
نكته ديگر اينكه بايد بدانيم:«ليْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى » تحصيل علم تلاش پيگير، زحمات فراوان و رياضتها مي خواهد .
استاد بهشتي در تكميل فرمايشات خود براي بيان جايگاه ارزشمند تحصيل در حوزه هاي علميه از امام خميني و يارانش به عنوان الگوهاي برخاسته از اين جايگاه ياد كرده و فرمودند: امام خميني مردي است كه در پرتو قيام حق طلبانه خود اسلام را زنده نگه داشت. او و شاگردانش مصداق اين حديث شريفند :« عن أبي الحسن الأول(امام كاظم) عليه السلام قال:رجل من اهل قم يدعوا الناس الي الحق يجتمع معه قوم كزبرالحديد لا تزلهم الرياح العواصف و لايملون من الحرب و لا يجبنون و علي الله يتوكلون و العاقبة للمتقين.
مردي از اهل قم مردم را به حق دعوت مي‌كند و در گرد او گروهي جمع مي‌شوند كه چونان تكه‌هاي آهنند و تند بادهاي حوادث آنان را نلغزاند و از جنگ خسته نمي‌شوند (و به آن ادامه مي‌دهند) و بر خدا توكل مي‌كنند، و عاقبت امر از آن متقين است. » اين از بركات حوزه هاي علميه است. پس روي «في اين» خوب كار كنيم و قدر موقعيت خود را بدانيم.
در پايان حجت الاسلام و المسلمين بهشتي به طلاب توصيه كردند: به برنامه ريزي هاي مدارس اكتفا نكنيد و خودتان براي اوقات فراغتتان برنامه هاي مفيد و موثر داشته باشيد.